เมื่อวันที่ 26 กันยายน 2568 หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนากำลังคน และทุนด้านการพัฒนาสถาบันอุดมศึกษา การวิจัยและการสร้างนวัตกรรม (บพค.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) นำโดย ดร.ณิรวัฒน์ ธรรมจักร์ ผู้อำนวยการ บพค. ดร.จิตติ มังคละศิริ รองผู้อำนวยการ บพค. เจ้าหน้าที่ บพค. ฝ่ายพัฒนางานวิจัยขั้นแนวหน้าและเทคโนโลยีขั้นแนวหน้า พร้อมด้วยคณะผู้วิจัยได้แก่ ศ. ดร.ศิวัช พงษ์เพียจันทร์ จากสถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์ คุณเอกพล เอกอัครรุ่งโรจน์ จากศูนย์เตรียมความพร้อมรับมือภัยพิบัติแห่งเอเชีย และ ดร.สุทธิพงษ์ วรรณไพบูลย์ จากสถาบันวิจัยแสงซินโครตรอน เข้าร่วมการประชุมกับ ส.ส.ภัทรพงษ์ ลีลาภัทร์ ประธานคณะอนุกรรมาธิการพิจารณาศึกษามลพิษทางน้ำข้ามแดนและคณะ ในคณะกรรมาธิการการป้องกันและบรรเทาผลกระทบจากภัยธรรมชาติและสาธารณภัย สภาผู้แทนราษฎร เพื่อให้ข้อมูลและข้อคิดเห็นในการติดตามมลพิษทางน้ำด้วยเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศและดาวเทียม ณ ห้องประชุมกรรมาธิการ N 409 ชั้น 4 อาคารรัฐสภา
โอกาสนี้ ดร.ณิรวัฒน์ฯ ผู้อำนวยการ บพค. ได้กล่าวถึงบทบาทและภารกิจของ บพค. ในการบริหารจัดการทุนเพื่อพัฒนาบุคลากรสมรรถนะสูง และงานวิจัยขั้นแนวหน้า โดยกล่าวเน้นย้ำถึงความสำคัญของภารกิจภายใต้แผนงานสำคัญ F11 (S3P19) ในการสนับสนุนการใช้วิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรมขั้นสูง ร่วมกับเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศและข้อมูลจากดาวเทียม ซึ่ง บพค. ได้รับมอบหมายให้ดำเนินการจากสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) เพื่อนำไปแก้ไขประเด็นเร่งด่วนที่ท้าทายด้านเกษตรกรรม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และในปี 2568 บพค. ได้สนับสนุนโครงการ “การจัดการลุ่มแม่น้ำกกที่ปนเปื้อนสารพิษด้วยเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศและเทคโนโลยีขั้นสูงเพื่อความมั่นคงด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ” เพื่อวิเคราะห์ข้อมูลแหล่งกำเนิดและชนิดของสารพิษที่แม่นยำ ซึ่งจะนำไปสู่การเสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาสารพิษปนเปื้อนในแหล่งน้ำในจังหวัดเชียงใหม่และเชียงราย ทั้งทางนโยบายและการปฏิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งผลักดันการสร้างการรับรู้ให้แก่ประชาชนเกี่ยวกับการใช้วิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรมขั้นสูงในการแก้ไขปัญหามลพิษ
ในการประชุมฯ ศ.ดร.ศิวัช พงษ์เพียจันทร์ และทีมวิจัย ได้นำเสนอข้อมูลผลการศึกษาการปนเปื้อนโลหะหนักในลุ่มน้ำแม่กก ด้วยเทคนิคการวิเคราะห์ขั้นสูง อาทิ แมสสเปกโตรมิเตอร์พลาสมาแบบเหนี่ยวนำ (Inductively coupled plasma mass spectrometry: ICP-MS) สเปกโทรสโกปีการดูดกลืนรังสีเอกซ์ (X-ray absorption spectroscopy: XAS) และการใช้เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศและภาพถ่ายจากดาวเทียม ศึกษาปริมาณและการกระจายตัวของโลหะหนักในน้ำรวมถึงตะกอนดิน ตลอดจนวิเคราะห์ความรุนแรงของปัญหา
ผลการศึกษาในเบื้องต้นพบว่าลุ่มน้ำแม่กกมีการการปนเปื้อนของโลหะหลายชนิด อาทิโครเมียม สารหนู ตะกั่ว และนิกเกิล ซึ่งบางชนิดมีค่าที่สูงกว่ามาตรฐานของไทย อย่างไรก็ดี จากการวิเคราะห์ทางเคมีและเลขออกซิเดชันด้วยเทคโนโลยีแสงซินโครตรอน พบว่าสารหนูที่ปนเปื้อนในแหล่งน้ำกว่าร้อยละ 80 อยู่ในโครงสร้างทางเคมีที่มีความเสถียรสูงและมีความเป็นพิษน้อย และมีโอกาสทำการบำบัดน้ำก่อนนำไปใช้เพื่อการอุปโภคและบริโภคได้ นอกจากนี้ บพค. และคณะผู้วิจัย มีโอกาสเสนอข้อมูลทางวิชาการที่เป็นประโยชน์เพิ่มเติม และแลกเปลี่ยนข้อคิดเห็นถึงแนวทางการแก้ปัญหาและการฟื้นฟูแหล่งน้ำในจังหวัดเชียงใหม่และเชียงรายอย่างมีประสิทธิภาพร่วมกับคณะอนุกรรมาธิการพิจารณาศึกษามลพิษทางน้ำข้ามแดน
บพค. ในฐานะหน่วยงานที่ขับเคลื่อนการพัฒนางานวิจัยขั้นแนวหน้าและเทคโนโลยีขั้นแนวหน้า พร้อมให้การสนับสนุนความร่วมมือในการดำเนินโครงการวิจัย เพื่อแก้ไขและค้นหาสาเหตุของการปนเปื้อนสารพิษในแม่น้ำกกด้วยเทคโนโลยีขั้นสูง อันจะนำไปสู่การเสริมสร้างความมั่นคงด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนอย่างยั่งยืนต่อไป
