เมื่อวันที่ 25 กันยายน 2568 กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) โดยหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนากำลังคน และทุนด้านการพัฒนาสถาบันอุดมศึกษา การวิจัยและการสร้างนวัตกรรม (บพค.) นำโดย ดร.ณิรวัฒน์ ธรรมจักร์ ผู้อำนวยการ บพค. พร้อมด้วยคุณปกรัฐ กนกธนาพร ผู้เชี่ยวชาญนโยบายอาวุโส ปฏิบัติหน้าที่ผู้อำนวยการฝ่าย เข้าร่วมประชุมระดมความคิดเห็น (Focus group) ภายใต้โครงการจัดทำข้อเสนอทิศทางเชิงกลยุทธ์ (Strategic Direction) เพื่อกำหนดโจทย์การอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อววน.) ด้านการพัฒนาเศรษฐกิจเชิงพื้นที่ (Area-based Economic Development) ซึ่งดำเนินการจัดกิจกรรมระดมความคิดเห็นโดยมี นายอนรรฆ พิทักษ์ธานินท์ เป็นหัวหน้าโครงการ พร้อมทีมนักวิจัยสังกัดศูนย์แม่โขงศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ณ ห้องประชุมหว้ากอ 2 อาคารจัตุรัสจามจุรี ชั้น 14 กรุงเทพมหานครฯ โดยมีผู้แทนจากหน่วยงานด้าน ววน. อาทิ สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (สนช.) สถาบันวิจัยพัฒนาระบบสาธารณสุข (สวรส.) และสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) เข้าร่วมอย่างพร้อมเพรียง
โอกาสนี้ คุณอนรรฆฯ หัวหน้าโครงการได้กล่าวถึงวัตถุประสงค์ ที่มาและความสำคัญของปัญหาที่ต้องการแก้ไขเศรษฐกิจเชิงพื้นที่ โดยได้อธิบายหลักการของ Area-based Development (ABD) ผ่านกลไกการสนับสนุนจากมหาวิทยาลัยเชิงพื้นที่ กรอบแนวคิดบทบาทของมหาวิทยาลัยในการพัฒนาเศรษฐกิจ ไม่ว่าจะเป็นการสร้างองค์ความรู้ การพัฒนาทุนมนุษย์ การถ่ายทอดองค์ความรู้อววน. การสร้างนวัตกรรมเทคโนโลยี การลงทุนด้านทุนสนับสนุน การเป็นผู้นำในระดับภูมิภาค การผลิตโครงสร้างพื้นฐาน และการส่งเสริมวัฒนธรรมในศิลปวิทยาการแขนงต่าง ๆ
ทางโครงการฯ ยังได้ชี้เป้าให้เห็นว่า ปัจจุบันมีประเด็นท้าทายหลักในการพัฒนาเศรษฐกิจเชิงพื้นที่ ได้แก่
ทางโครงการจึงได้เสนอแนะแนวทางการขับเคลื่อนเป็นรายประเด็นสำคัญ ๆ เช่น มหาวิทยาลัยต้องเป็นกลไกหลักของพื้นที่ในการเป็นศูนย์กลางและพี่เลี้ยงในการพัฒนาเชิงพื้นที่ เสริมสร้างกลไกการสร้างเจตจำนงร่วมกัน เป็นหน่วยวิจัย R&D โจทย์วิจัยต้องมาจากพื้นที่เป็นตัวตั้ง ตลอดจนสร้างระบบนิเวศที่เอื้ออำนวย
ดร.ณิรวัฒน์ฯ ผู้อำนวยการ บพค. กล่าวว่า การพัฒนาเศรษฐกิจเชิงพื้นที่หรือ ABD ต้องกำหนด Key player ให้ชัดเจนในระบบนิเวศ โดยอาจไม่จำเป็นต้องอิงตาม GDP per capita รายจังหวัด เนื่องจากไม่ได้เป็นตัวบ่งชี้ถึงเศรษฐกิจองค์รวมของจังหวัดอย่างแท้จริง จึงต้องอาศัยตัวกำหนดชนิดอื่น ๆ ด้วย ส่วนการออกแบบระบบการบริหารระเบียงเศรษฐกิจระดับภูมิภาค ควรต้องมีการกำหนดให้มหาวิทยาลัยในพื้นที่ที่มีความเชี่ยวชาญเจาะจงในรายประเด็น โดยมองเป้าหมายในระดับยุทธศาสตร์ มองแผนด้าน ววน. เป็นทรัพยากรขับเคลื่อน (Resource) แล้วกำหนดผู้เล่นที่เหมาะสม จึงจะขับเคลื่อนได้อย่างตรงกับบริบทของไทย นอกจากนี้ การสนับสนุนการสร้างโครงสร้างพื้นฐานแบบก่อสร้างหรือก่อตั้งหน่วยงานใหม่ ๆ อันก่อให้เกิดความซ้ำซ้อนของภารกิจหรือไม่ก่อให้เกิดประสิทธิภาพนั้น ยังไม่ตอบโจทย์ของประเทศเท่าที่ควร ต้องเปลี่ยนบริบทมาเป็นรูปแบบโครงสร้างพื้นฐานที่ไม่เกิดการก่อสร้างหรือ “Soft Infrastructure” โดยประเทศต้องมองภาพเป็นการใช้ประโยชน์ร่วมกันจากสิ่งที่มีอยู่แล้ว นำมาพัฒนาต่อยอดให้เกิด Function มากกว่าการสร้างแบบไร้ทิศทางแล้วสนับสนุนในระยะยาว
สำหรับการหารือระดมความคิดเห็นในครั้งนี้ ต้องการสังเคราะห์ข้อมูลและแลกเปลี่ยนความเห็นที่มุ่งเป้าประเด็นใน 3 ข้อ ได้แก่ 1) ระบุความต้องการและแนวโน้มที่หน่วยงานภาครัฐมองเห็น 2) วิเคราะห์สถานการณ์ปัจจุบัน อุปสรรคและข้อจำกัด 3) ข้อเสนอแนะด้าน อววน. ที่หน่วยงานรัฐควรสนับสนุน เพื่อเสริมสร้างขีดความสามารถในการพัฒนาเศรษฐกิจเชิงพื้นที่ ซึ่งผลการหารือโดยส่วนใหญ่เห็นพ้องในทิศทางคล้ายคลึงกันว่า การสนับสนุนเศรษฐกิจเชิงพื้นที่ต้องได้รับความมั่นใจจากผู้กำหนดนโยบายในการขับเคลื่อนอย่างมียุทธศาสตร์ ซึ่งจะคล้ายคลึงกันกับนโยบายด้านการพัฒนากำลังคน หรือแม้แต่การพัฒนาเกษตรกรอัจฉริยะในภาคการเกษตรที่ต้องการความชัดเจน ทั้งในระยะสั้น ระยะกลางและระยะยาว จึงจะทำให้การกำหนดโจทย์การพัฒนาเศรษฐกิจเชิงพื้นที่ด้วย อววน. ตรงเป้าหมายการพัฒนาประเทศอย่างแท้จริง
