เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 2568 หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนากำลังคน และทุนด้านการพัฒนาสถาบันอุดมศึกษา การวิจัยและการสร้างนวัตกรรม (บพค.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ร่วมกับสำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อจัดลำดับความสำคัญแผนงานการพัฒนากำลังคนทักษะสูง (High Skill Workforce) ภายใต้โครงการการจัดลำดับความสำคัญ (Prioritization) ของแผนงาน/โครงการด้านการพัฒนากำลังคนทักษะสูง (High Skill Workforce) ในกลุ่มเทคโนโลยีขั้นสูงและเทคโนโลยีในอนาคต นำโดย ดร.ณิรวัฒน์ ธรรมจักร์ ผู้อำนวยการ บพค. ได้กล่าวเปิดการประชุมฯ พร้อมด้วย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.ชัชนาถ เทพธรานนท์ ที่ปรึกษา บพค. คณะผู้บริหารหน่วยงานวิจัย สถาบันอุดมศึกษา คณะนักวิจัย อาจารย์และนักวิชาการอิสระ เข้าร่วมการประชุมฯ ณ ห้อง Eternity Ballroom โรงแรมพูลแมน คิงพาวเวอร์ กรุงเทพฯ กว่า 200 คน

โอกาสนี้ ดร.ณิรวัฒน์ฯ ได้กล่าวชี้แจงวัตถุประสงค์และความคาดหวังของ บพค. ต่อผู้เข้าร่วมงานฯ ว่าการประชุมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้จัดขึ้นเป็นครั้งที่ 3 หลังจากการทำกิจกรรม Workshop มาแล้วจำนวน 2 ครั้ง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิจัยระบบการให้ทุนและได้รับการสนับสนุนการวิจัยเชิงระบบ (System research) จากสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) ที่ได้มอบหมายให้ สอวช. เป็นผู้วิจัยร่วมกับ บพค. โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ บพค. สามารถพัฒนาและเสริมสร้างความเข้มแข็งด้านการบริหารจัดการงานวิจัยและนวัตกรรมของ บพค. ให้มีความสามารถในการบริหารและจัดการทุนได้อย่างมีประสิทธิภาพด้วยกระบวนการประเมินผลเพื่อการพัฒนา (Developmental Evaluation: DE) สามารถเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนากำลังคนทักษะสูง (High Skill Workforce) ในกลุ่มเทคโนโลยีขั้นสูงและเทคโนโลยีในอนาคต ซึ่งจะเป็นปัจจัยสำคัญในการสร้างเศรษฐกิจนวัตกรรมที่เข้มแข็งและยั่งยืนต่อไป โดยจะระดมความเห็นจากผู้เข้าร่วมงานทุกคนเพื่อกำหนดทิศทาง กลไกการสนับสนุน ผลสัมฤทธิ์ของแผนงาน (Objective and Key Results: OKRs) การบริหารจัดการทุนวิจัย ประเด็นวิจัยที่มีความสำคัญสูงต่อการวางแผนด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม พ.ศ. 2571-2575 ต่อไป
“บพค. ในฐานะที่เป็นหน่วยงานให้ทุน (Funding agency) แล้วยังทำหน้าที่เป็นส่วนสำคัญในการบริหารจัดการแผนงานวิจัยหรือเรียกว่า Program Management Unit หรือ Program Manager อีกด้วย ซึ่งต้องอาศัยกำลังทุกภาคส่วนมาร่วมกันส่งมอบผลสัมฤทธิ์ที่จะส่งเสริมการพัฒนาประเทศต่อไป โดยเฉพาะการวางแผนด้านการพัฒนากำลังคนทักษะสูงนั้นจะส่วนรากฐานสำคัญที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมได้อย่างมาก นอกจากนี้ ยังมีส่วนสำคัญที่เป็นพันธกิจของ บพค. ได้แก่ การพัฒนางานวิจัยขั้นแนวหน้า การพัฒนาสถาบันวิจัยและสถาบันอุดมศึกษา และการยกระดับโครงสร้างพื้นฐาน ววน. อีกด้วย” ผู้อำนวยการ บพค. กล่าว

ในการนี้ ดร.อรพรรณ เวียรชัย ผู้ช่วยผู้อำนวยการ สอวช. ได้นำเสนอภาพรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนากำลังคนทักษะสูงในเทคโนโลยี ขั้นสูงและเทคโนโลยีอนาคต ดังนี้

• แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของโลก (Global Trends by 2040) ในปัจจุบันที่มีผลกระทบต่อวงการวิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรมสามารถจำแนกออกเป็น 2 มิติหลัก ได้แก่ 1. Economic Trends – แนวโน้มเศรษฐกิจโลกที่ขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรม อาทิ Gig Economy, AI and Automation 2. Societal Trends – แนวโน้มทางสังคมที่สะท้อนการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบการดำรงชีวิต อาทิ Aging Society, Climate Change ภายใต้บริบทดังกล่าว ประเทศไทยมีเป้าหมายและความต้องการเทคโนโลยีเพื่อรองรับการเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคม ทั้งการต่อยอดจากจุดแข็งที่มีอยู่เดิม เช่น อุตสาหกรรมปิโตรเลียม/เคมีภัณฑ์ และที่มีความสำคัญรองลงมา ได้แก่ ยานยนต์และอิเล็กทรอนิกส์ และอุตสาหกรรมอื่นๆ ประกอบด้วย อาหาร/เครื่องดื่ม การแพทย์ การท่องเที่ยว และเกษตรกรรม
• การพัฒนากำลังคนที่มีสมรรถนะสูง – หัวใจสำคัญของการเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจและกระทบด้านสังคม คือ การพัฒนากำลังคนที่มีสมรรถนะสูง (High-Skill Workforce) โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีความสามารถเฉพาะด้าน เพื่อให้สามารถตอบสนองต่อความต้องการของอุตสาหกรรมใหม่ ตลอดจนการสร้างสัดส่วนกำลังคนคุณภาพในระบบวิจัยและนวัตกรรมให้เพียงพอและสมดุล โดยเป้าหมายประเทศและความต้องการเทคโนโลยีรองรับเศรษฐกิจและสังคม

บพค. มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนเทคโนโลยี ได้แก่ การพัฒนาประเทศด้วยเทคโนโลยีขั้นสูง (High Technology) การเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจและรายได้ประชาชาติ (High GDP) การมุ่งวิจัยล้ำสมัยระดับแนวหน้า (Frontier Research) และสร้างความพร้อมต่อแนวโน้มโลกอนาคต (Future Trends) เพื่อขับเคลื่อนสู่เป้าหมายประเทศทางด้านกำลังคน และเป้าหมายประเทศด้าน ววน. รวมถึงเพื่อมุ่งเน้นสู่อุตสาหกรรมทางเศรษฐกิจที่สำคัญและแนวโน้มใหม่ โดยครอบคลุมทั้งการพัฒนากำลังคน ววน. ระดับสูงการสนับสนุนงานวิจัยขั้นแนวหน้าในเชิงประเด็นวิจัยและเชิงสถาบันวิจัย การสร้างผลกระทบต่อเศรษฐกิจและสังคม ผ่านการยกระดับศักยภาพกำลังคนและการสร้างองค์ความรู้ใหม่ จากการดำเนินงานที่ผ่านมา พบว่า ส่วนใหญ่ผลผลิตของ บพค. บรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ อย่างไรก็ตาม ยังคงมีบางมิติที่ต้องเร่งรัดพัฒนา โดยเฉพาะการพัฒนากำลังคนสมรรถนะสูงร่วมกับภาคเอกชน ที่ยังขาดแคลน จึงเป็นที่มาของการศึกษาวิจัยและจัดกิจกรรมในวันนี้ เพื่อออกแบบคำถามและระดมความเห็นจากผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทั้งหมด ดังต่อไปนี้

1. การเทียบเคียงระดับโลก (National & Global Alignment) : ศักยภาพงานวิจัยของไทยอยู่ตรงไหนเมื่อเทียบกับระดับโลก และใครควรเป็นพันธมิตรเชิงกลยุทธ์ (Strategic Partner)
2. การจัดลำดับความสำคัญของหัวข้อ (Topic Prioritization) : หัวข้อใดมีความสำคัญและสอดคล้องกับความพร้อมของประเทศมากที่สุด
3. กลไกการสนับสนุน (Supporting Mechanism) : ควรมีกลไกสนับสนุนในรูปแบบใดที่จะช่วยขับเคลื่อนการพัฒนาได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ในช่วงท้ายของกิจกรรมฯ ดร.ณิรวัฒน์ฯ กล่าวสรุปปิดการประชุมว่า การพัฒนากำลังคนทักษะสูงยังคงมี pain point และความท้าทายที่ต้องเผชิญอย่างต่อเนื่อง ซึ่งไม่สามารถแก้ไขได้ในระยะเวลาอันสั้น แต่ตลอดกระบวนการพัฒนาจะมี “หมุดหมาย” สำคัญที่สะท้อนให้เห็นว่า ประเทศกำลังเดินไปบนเส้นทางที่ถูกต้อง และ บพค. ยังคงยึดมั่นในพันธกิจหลัก 4 ประการ ได้แก่ 1) การพัฒนากำลังคนสมรรถนะสูง 2) การพัฒนางานวิจัยขั้นแนวหน้า 3) การยกระดับสถาบันวิจัยและสถาบันอุดมศึกษา 4) การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน โดยในฐานะ Program Manager บพค. จะทำหน้าที่เชื่อมโยงและจัดวาง (Mapping) ให้การสนับสนุนทุนและโครงการต่าง ๆ สอดคล้องกับพันธกิจและเป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์ของประเทศอย่างเป็นรูปธรรม